Met gemengde gevoelens kijk ik wel eens naar wat ooit dé hype op de beeldbuis was: opvoedprogramma’s. Het is enerzijds tamelijk dolletjes om te aanschouwen hoe sommige ouders zich de les laten lezen door hun nazaat. Oh, denk ik dan gelukzalig, het kan dus altijd nóg erger. Nu ben ik faliekant tegen de zogenaamde ‘pedagogische tik’. En hiermee zal ik ongetwijfeld iemand voor het hoofd stoten, maar een oplawaai vind ik überhaupt niet pedagogisch. Met een ferme pets, een gemene oorvijg, dan wel een ordinaire watjekouw je zoon erop wijzen dat het niet mag meppen, vind ik onnozel. Daarnaast is het de meest gemakkelijke, fantasie- en nutteloze tactiek bij gebrek aan beter. Een gewoonte die alleen maar op korte termijn werkt. “Maar ik ben er niet slechter van geworden”, is het geijkte antwoord van mensen die met deze strafmethode zijn grootgebracht. Nou, ik kan me niet heugen dat mijn ouders me ook maar met één vinger hebben aangeraakt, en wat dacht je hiervan: ik ben er óók niet slechter van geworden. Maar ik kan me wel voorstellen dat je handen soms jeuken bij het impertinente gedrag van sommige kinderen. Sommige raadgevingen zijn daarom best bruikbaar en zeer aan te bevelen. Anderzijds erger ik me groen en geel. Neem ‘supernanny’ Jo Frost. De titel alleen al. Supernanny. Het valt me nog mee dat ze niet komt aangevlogen met een rode cape en de mega letter S op haar borst. (Is het een vliegtuig? Een vogel? Nee kijk! Het is Supernanny!)

Supernanny Jo weet het allemaal wel. Want ze heeft al zestien jaar ervaring met kinderen en ze heeft het altijd voor elkaar gekregen; kinderen op het rechte pad sturen. Let wel, ándermans kinderen. Zelf heeft ze geen kinderen. En daar wringt nou juist mijn schoen. Als kinderdeskundige, zou zij dus ook moeten weten dat ‘vreemde ogen dwingen’. Natuurlijk luisteren ze wél naar de supernanny. Supernanny is een vreemd iemand, die is nieuw. Kinderen zetten zich altijd het meeste af tegen de personen wie ze het meeste zien of waar ze het meest van houden. Bij hen zijn ze zichzelf. Hoe vaak hoor je niet van je omgeving, als ze een keertje hebben opgepast: “Nou, dat doet ie bij mij anders noooooit”, of “Wat gek hè, naar mij luistert-ie weer wel.”

En natuurlijk blijft supernanny altijd superconsequent; zij gaat straks weer lekker naar huis, teneinde onderuit gezakt op de bank te ploffen, ongestoord haar favoriete film te kijken of in haar boeken te duiken. Voor supernanny bestaat er nog zoiets als ‘weekend’. Twee hele dagen kan zij heerlijk uitslapen en dingen doen die ze wil doen. Ben je eenmaal moeder dan moet je al vreugdevol zijn als je tot acht uur in je bed kan blijven sluimeren en mag je alleen flikflooien als daar gelegenheid voor is. Nanny hoeft niet minstens twaalf uur per dag politieagentje te spelen. Supernanny heeft met andermans kinderen een 8-urige werkdag. Als moeder (of vader) ben je 24 uur per dag aan het werk; je baan buitenshuis niet meegeteld. Mams of paps moet 24 uur per dag beschikbaar zijn. Supernanny wordt niet constant onderbroken terwijl ze aan het strijken is door een kind dat valt, een kind dat zijn broek klef heeft gepoept, een kind dat elke drie minuten ‘maaaaaaaammaaaaa!’ of ‘moeder van….’ roept. Supernanny hoeft niet vier keer per dag de deur uit, zeulend met een baby om de andere kids naar school te brengen en te halen. Nanny hoeft niet die ene kast eens uit te ruimen terwijl de kids al spelend in de andere kamer de boel overhoop bombarderen. Supernanny Jo hoeft ook niet ‘s nachts voor de tigste keer haar bed uit omdat Jantje voor de tweede keer zijn lakens heeft natgekotst, Pietje in zijn bed heeft gepiest, Kaatje misselijk is en dorst heeft of om haar huilbaby te voeden. Supernanny Jo wordt niet wakker van natte plekken op haar nachthemd door lekkende tieten. Als Jo kwakkelig is, kan ze zich afmelden en rustig plat op bed liggen met een paracetamolletje. Mams moet altijd door, onwel of niet. Supernanny hoeft geen twintigduizend luiers te verschonen (als het er al niet meer zijn), snotneuzen af te vegen, snotneuzen te corrigeren, omgevallen limonadebekers op te dweilen terwijl ze nét heeft uitgebaggerd en zo kan ik nog wel even doorgaan.

Nee, dat hoeft Nanny allemaal niet te doen. Nanny hoeft alleen maar vanaf de zijlijn te roepen hoe het allemaal hoort en (niet) moet en met het beschuldigende jij-bent-heel-stout-geweest-vingertje richting de ouders te wijzen en zo worden ook zíj als kinderen behandeld. Tsja, dán is dat ook wel vol te houden. Dán is het een stuk gemakkelijker consequent te blijven en de rol van supernanny te spelen. Was de rol van Supermoeder ook maar zo ongecompliceerd als die van supernanny.

Daarbij: je krijgt op tv alleen de geslaagde versies te zien. De mislukte pogingen, die zie je niet. Televisie kan dus een verdraaid beeld geven; een kind dat op televisie de hele dag lijkt te krijsen, fulmineert in werkelijkheid wellicht maar tien luttele minuutjes bij elkaar. Die programma’s laten ons geloven dat wij het als ouders en opvoeders helemaal verkeerd doen. Dat het altijd de schuld is van falende ouders (of opvoeders) als het mis lijkt te gaan met een kind. En dát is dus wel heel simpel gedacht. Hoe verklaar je dat het ene kind in de goot belandt en het andere kind, uit hetzelfde gezin juist succesvol is? Het ligt niet altijd aan de ouders. Een kind dat uit een warm, stabiel nest komt kan alsnog het verkeerde pad opgaan en een kind uit een probleemgezin kan alsnog succesvol worden. Soms ligt het wel degelijk aan het kind, of aan de omgeving. Er is veel meer voor nodig, en soms veel meer aan de hand dan enkel een ‘Slechte Opvoeding’.
Het komt permanent op hetzelfde neer in die programma’s, alsof élk kind uit hetzelfde hout is gesneden. Alsof je kinderen kan boetseren zoals je ze wilt. Wat voor situatie het ook is, het maakt niet uit; gehoorzaamt een kind nog steeds niet na een waarschuwing? Hop, naar het matje/kleedje/stoeltje/bankje.
“Aah, zó simpel is het dus”, en “Zie je wel, het werkt áltijd, ik ga het ook zo doen”, lijken mensen te denken – vaak zonder kinderen of met hun eerste baby – die naar een dergelijk programma kijken. Ach welnee! Wás het maar zo simpel! Opvoeden is veel meer dan alleen je kind op de trap deponeren als het ‘stout’ is geweest. Met opvoeden ben je eigenlijk nóóit klaar, en er bestaat mijns inziens niet één vast recept voor ieder willekeurig kind. Supernanny kent voornamelijk de theorie, Supermams meer de dagelijkse praktijk.

Maar dat komt in die programma’s helemaal niet aan bod. Fundamentele vragen als: ‘Kan ik mijn kind verbieden met een fout vriendje om te gaan?’ Of: ‘Wanneer moet ik beginnen met seksuele voorlichting en hoe breng ik dat dan over?’ En: ‘Kan ik mijn kind in rolstoel wel buiten laten spelen?’ en ‘Mijn dochter is aan de drugs, hoe help ik haar er vanaf?’ of ‘Hoe bescherm ik mijn kinderen tegen pedofielen via internet?’ Dat soort opvoeddilemma’s worden niet in behandeling genomen.

Waaróm eigenlijk niet? Misschien toch iets te lastig of te ingewikkeld voor supernanny. Dat is nog eens andere koek dan het strafmatje. Want supernanny is misschien wel helemaal niet zo super. Net zoals wij ouders ook niet altijd even super zijn. Er bestaan geen supermoms dan wel superdads, en dat kúnnen we ook niet zijn, al zouden we dat willen. Je kunt alleen maar je best doen en dan maar hopen dat het goed uitpakt. En supernanny’s, nee, die bestaan dus ook niet. Hoe super ze ook (lijken te) zijn.