Een paar weken geleden is mijn schoonmoeder overleden. Ze was 79 jaar, en zonder op alle details in te gaan, kan ik zeggen dat haar lichaam ‘op’ was. Ze mankeerde van alles, al jaren lang, maar ondanks dat was ze sterk en overleefde ze alles wat haar overkwam.
Het gebeurde onverwachts, ze werd opgenomen in het ziekenhuis met een longontsteking, en niets wees er op dat moment op dat haar einde nabij was. De volgende ochtend kregen we ’s morgens een telefoontje: ze werd niet meer wakker. Wij vreesden natuurlijk het ergste, en na alle onderzoeken bleek dat ze, tijdens haar slaap, een enorm, onherstelbaar herseninfarct had gehad. Wij hebben dus afscheid van haar moeten nemen…..

We hebben de kleinkinderen overal bij betrokken, vanaf het eerste moment. Zij zijn 6 en 9, en natuurlijk dol op hun oma! Oma kon niet veel met ze doen, maar als wij op bezoek kwamen, straalde ze en nam ze dan op schoot om verhaaltjes te lezen. Of spelletjes doen met ze, dat vond ze ook leuk. Mijn jongste is een heerlijk spontaan en gevoelig kindje, en vloog, tijdens zo’n bezoek, oma regelmatig om haar hals om haar te knuffelen.
We hadden de kinderen verteld dat oma in het ziekenhuis lag, maar dat het allemaal niet zo ernstig was (ze was wel vaker opgenomen met een longontsteking, geen paniek dus). We zouden de volgende dag op bezoek bij haar gaan, die dag dat ze werd opgenomen, waren wij elders. Toen wij dat telefoontje kregen dat ze niet wakker werd, hebben mijn man en ik overlegd wat te doen met de kinderen. Meenemen naar het ziekenhuis? Oppas regelen?
Wij besloten dat het misschien het beste was om ze tóch mee te nemen. Niet zodat ze afscheid konden nemen (wij voelden natuurlijk wel aan dat het ‘einde oefening’ zou zijn die dag…), maar vooral om bij de familie te zijn, die zich natuurlijk in het ziekenhuis zou gaan verzamelen. Mijn man heeft 2 broers en 3 zussen, en iedereen was natuurlijk gealarmeerd. En dan zouden we wel zien hoe het er in het ziekenhuis aan toe zou gaan, of ze bij oma wilden kijken of juist niet. We hebben heel veel met ze gepraat voordat we gingen. Ze waren goed voorbereid, en natuurlijk erg onder de indruk.

Mijn jongste vond het allemaal toch wel erg leuk: “Mam, betekent dat dat we de ooms en tante’s allemaal gaan zien? Leuk!” Tja, kinderen zijn kinderen en gaan hier op hun eigen manier mee om. Ze bleef, gedurende de dag maar roepen: “O, dan woont opa voortaan alleen!“
Ze heeft opa enorm getroost de hele dag, sterker nog: in het ziekenhuis hadden we een familiekamer tot onze beschikking, voorzien van eten, drinken en zakdoekjes. De hele dag heeft ze zakdoekjes uitgedeeld aan verdrietige familieleden! Heel erg lief, ze kroop af en toe even lekker bij opa of papa op schoot om hen te troosten.
De oudste was rustig: we hadden de Nintendo’s meegenomen, we zagen al aankomen dat het een lange, lange dag zou worden, en daar zat zij rustig op te spelen. Elke keer als er familie aankwam, ving zij ze op en onderging deze rare dag op haar eigen, rustige manier. Tussendoor zat ik wel eens alleen met haar op de familiekamer, en praatte dan met haar. Zij had heel veel vragen, ik kon merken dat zij in haar beleving véél verder was dan haar 3 jaar jongere zusje, natuurlijk. Komt misschien ook wel omdat één van haar klasgenootjes een paar maanden geleden zijn vader heeft verloren (hij was 38!). Dus zij heeft met dit onderwerp helaas al meer te maken gehad de laatste tijd…

Mijn schoonzus, die zelf een zoon van 8 heeft, begon tegen ons te roepen dat het niet verstandig was om de kinderen bij oma te laten. Haar zoontje was thuis, is pas later in de middag gekomen. Wij zijn op dat moment maar niet met haar in discussie gegaan, maar hebben continu met de meiden gepraat en hun vooral zelf laten beslissen wat ze wilden. Toen duidelijk werd dat oma echt ging overlijden, kwam de verpleegkundige bij ons en vertelde, waar de meisjes bij waren, dat het misschien een idee was om de kinderen bij oma te laten kijken, nadat alle slangetjes, toeters en bellen verwijderd zouden zijn. De oudste wilde dat wel, de jongste niet.
Toen, vele uren later, het moment daar was, is mijn oudste met ons meegelopen en hebben we van een afstandje staan kijken. Ze wilde niet dichterbij en dat hoefde van ons natuurlijk ook niet. Later is ze overigens nog een paar keer terug gegaan, uit eigen beweging en zonder ons!
De jongste wilde absoluut niet, en dat vonden wij natuurlijk ook prima. Echter: later in de middag, het werd steeds drukker met familie, wilde ze tóch even kijken. En is, net als de oudste, op eigen beweging nog een paar keer terug gegaan om afscheid van haar oma te nemen. Ook mijn schoonzus had ondertussen haar zoon bij zich, en hij reageerde best heftig op het verdriet.

Tja, elk kind verwerkt het anders, net zoals volwassenen…
Wij denken dat we er goed aan gedaan hebben, om het op deze manier te doen. De kinderen hebben een ‘gezellige’ dag gehad met hun familie om zich heen, en ondanks dat ze natuurlijk wel een beetje verdrietig zijn, hebben wij niet de indruk dat het allemaal véél te heftig voor ze was. Het is voor hun niet onverwacht gekomen: ze wisten al dat ze niet zo gezond was, dat ze in het ziekenhuis lag, we hebben ze bijgepraat toen duidelijk werd dat de apparatuur gestopt zou worden. Ze hebben onze emoties gevoeld, wisten wat er ging gebeuren. Elke stap die volgde, hebben wij ze begeleid en zijn we er voor ze geweest. Ondanks alles, voelde dit fijn. Wij hebben ze geleerd dat ze overal over mogen praten, en dat er geen vragen zijn waarop ze geen antwoord ‘mogen’ hebben. Integendeel, wij praten er nog steeds over en er zijn geen taboes of ‘rare vragen’.
Overal is een antwoord op (desnoods te verzinnen!) en wij hopen, dat zij geleerd hebben dat het bij het leven hoort, dat het niet erg is om verdriet te hebben in het openbaar, en dat het fijn is om elkaar te troosten…

En wij zijn blij dat oma nog zo lang heeft kunnen genieten van haar kleinkinderen!